สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง
(องค์การมหาชน) หรือ สวพส. ร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น บนพื้นที่สูง 44 แห่ง
ภายใต้การดำเนินงานของโครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวง 12 จังหวัด ได้แก่ เชียงราย เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน ตาก น่าน ลำพูน ลำปาง แพร่
พะเยา เพชรบูรณ์ กำแพงเพชร และกาญจนบุรี
ร่วมกันจัดทำแผนรณรงค์ป้องกันไฟป่าและแก้ปัญหาหมอกควัน
ด้วยองค์ความรู้จากโครงการหลวง พร้อมกับการอนุรักษ์ฟื้นฟูป่าต้นน้ำลำธาร
เพิ่มความหลากหลายของระบบนิเวศต้นน้ำและการเพิ่มพื้นที่สีเขียว
มีส่วนช่วยลดอัตราการเกิดจุด Hotspot ในพื้นที่ เพื่อให้คนอยู่ร่วมกับป่าได้อย่างมั่นคงและยั่งยืน
นายวิรัตน์ ปราบทุกข์
ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง เปิดเผยว่า สวพส.มีการทำงานเชิงรุก
โดยร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นบนพื้นที่สูง 44 แห่ง ร่วมกันจัดทำแผนรณรงค์ป้องกันไฟป่าและแก้ปัญหาหมอกควัน โดยส่งเสริมชุมชนมีส่วนร่วมในด้านการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
กำหนดเขตการใช้ประโยชน์ที่ดิน แบ่งแยกพื้นที่ป่าและที่ทำกิน ป้องกันการบุกรุกป่า 440 ชุมชน อนุรักษ์ฟื้นฟูป่าต้นน้ำลำธาร 1,203,426 ไร่
โดยการจัดทำแนวกันไฟ ลาดตระเวนป้องกันไฟป่า จัดทำฝายชะลอน้ำ
ปลูกป่าเพื่อฟื้นฟูเพิ่มความหลากหลายของระบบนิเวศต้นน้ำและเพิ่มพื้นที่สีเขียว
ทำให้ชุมชนมีแหล่งน้ำใช้อย่างพอเพียง มีอัตราการเกิดจุด Hotspot ในพื้นที่น้อยกว่าพื้นที่ไม่ได้รับการพัฒนา
ส่งผลให้คนอยู่ร่วมกับป่าได้อย่างยั่งยืน ด้วยการนำองค์ความรู้จากโครงการหลวงมาปรับใช้ในชุมชนบนพื้นที่สูง
มีส่วนทำให้เกิดการปรับเปลี่ยนระบบการเกษตรแบบดั้งเดิมสู่เกษตรมูลค่าสูง
ซึ่งสามารถเปรียบเทียบง่ายๆ จากการปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์บนพื้นที่ 50 ไร่ สร้างรายได้ประมาณ 200,000 บาท
ขณะที่ปลูกพืชผักในโรงเรือนตามองค์ความรู้จากโครงการหลวงบนพื้นที่ 0.5 ไร่ เกษตรกรสร้างรายได้ประมาณ 200,000 บาท
เช่นเดียวกัน แต่ใช้พื้นที่น้อยกว่า และยังเป็นผลให้จุดความร้อน (Hotspot) ในพื้นที่สูงลดลงอีกด้วย จากการดำเนินงานที่ผ่านมาพบว่าช่วงปี 2565 มีจุดความร้อนน้อยกว่าปี 2564 ถึง 1,629 จุด และในช่วง 1 มกราคม – 31
มีนาคม 2566 เกิดจุดความร้อนในพื้นที่โครงการ 4,118 จุด คิดเป็นร้อยละ 6
ของการเกิดจุดความร้อนของพื้นที่จังหวัดที่มีโครงการตั้งอยู่
(ภาพรวมในพื้นที่ทั้งจังหวัด 12 จังหวัด
ที่มีโครงการตั้งอยู่ เกิด 67,861 จุด)
อีก 1 ตัวอย่างของการจัดทำแนวกันไฟ โดยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนพื้นที่โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงแม่มะลอ
อ.แม่แจ่ม จ.เชียงใหม่ มีกระบวนการมีส่วนร่วม ของชุมชน ทั้งการจัดประชุม
ให้ความรู้ ชี้แจง วางแผนร่วมกัน โดยใช้แผนที่ดินรายแปลง เป็นเครื่องมือกำหนดจัด Zone
แบ่งเขตในการดูแลพื้นที่ และเตรียมกำลังคน อุปกรณ์ทำแนวกันไฟ
(ไม้ตบไฟ เครื่องเป่า วิทยุสื่อสาร) รวมทั้ง ติดตาม เฝ้าระวัง
เพื่อป้องกันการเกิดไฟป่าไม่ให้ลุกลามเข้าเขตป่าชุมชน มีการจัดเวรยาม ลาดตระเวน
อย่างต่อเนื่องเพื่อไม่ให้มีการลักลอบเผาอีก
ความสำเร็จของการดำเนินงานในพื้นที่โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวง
มีส่วนให้ชุมชนเข้มแข็ง
ง่ายต่อการส่งเสริมด้านอาชีพเกษตรกรรมช่วยลดการเผาและสร้างรายได้ (ไม้ผล ไม้ยืนต้น
พืชผัก กาแฟ) มีการตั้งกติกา สร้างกฎระเบียบ ร่วมกับหน่วยงาน
(องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น กรมป่าไม้ และกรมอุทยานฯ) เพื่อป้องกันไฟป่าและหมอกควัน
PM2.5 มีการปฏิบัติตามมาตรการของอำเภอ/จังหวัด
พัฒนาแหล่งน้ำขนาดเล็ก เพื่อแก้ปัญหาภัยแล้ง และดูแลป่าต้นน้ำ ชุมชนอนุรักษ์
ปลูกป่า ป้องกันไฟป่า พื้นที่ป่าชุมชน ในลักษณะบูรณาการร่วมกับหน่วยงานทุกภาคส่วน
และชุมชนในพื้นที่
